1889-1890 rus gribi ne demek?

1889-1890'da, Asya gribi¹ veya Rus gribi olarak bilinen bir salgın, dünya çapında yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden oldu.²³ Tarihin en ölümcül salgınları arasında yer alan pandemi aynı zamanda 19. yüzyılın son büyük salgınıydı.⁴⁵ Salgının en çok bildirilen etkileri Ekim 1889'dan Aralık 1890'a kadar gerçekleşti. Mart-Haziran 1891, Kasım 1891-Haziran 1892, 1893-1894 kışı ve 1895'in başlarında tekrarladı.

Salgına hangi faktörün neden olduğu tam olarak bilinmemekle beraber 1950'lerden beri, influenza A virüsü alt tipi H2N2 olduğu tahmin edilmektedir.⁶⁷⁸ Daha sonraki çalışmalar, suşun influenza A virüsü alt tipi H3N8 olabileceğini ortaya koydu.⁹¹⁰ 2005'te yapılan bir genomik virolojik çalışma, virüsün bir grip virüsü değil, insan koronavirüsü OC43 olabileceğini söylüyor.¹¹

Salgının yayılması

Modern ulaşım altyapısı, 1889 gribinin yayılmasına yardımcı oldu. Rusya İmparatorluğu da dahil olmak üzere en büyük 19 Avrupa ülkesi 202.887 km demiryoluna sahipti. Virüsün transatlantiğe ulaşması demiryolu ve deniz yolu ulaşımı nedeniyle altı günden az sürdü (bir pandeminin küresel yayılımının zaman ölçeği göz önüne alındığında, hava yoluyla mevcut seyahat süresinden önemli ölçüde farklı değil).¹² Bu sadece Avrasya gibi bir bölgeye değil, tüm dünyaya yayılan ilk pandemiydi.¹³

Hastalık ilk olarak Mayıs 1889'da Rusya İmparatorluğu'ndaki Orta Asya şehri Buhara'da¹⁴¹⁵¹⁶ ortaya çıktı. Trans-Hazar demiryolu, Ağustos ayına kadar Semerkant'a kadar yayılmasına neden oldu ve Ekim ayına kadar 3.200 km uzaklıktaki Tomsk şehrine ulaştı.¹⁷ Trans-Sibirya Demiryolu henüz inşa edilmediğinden, doğuya yayılması Batı'ya nispeten daha yavaştı. Ancak Trans-Hazar'ın en batıdaki istasyonu olan Krasnovodsk'a (şimdi Türkmenbaşı olarak biliniyor) salgın ulaştı ve oradan onu taşıyan Volga ticaret yollarına ulaştı. Kasım'da Sankt-Peterburg'a ve Moskova'ya ulaştı. Saint Petersburg'da şehrin bir milyona yakın nüfusunun 180 bini salgına yakalandı.¹⁸¹⁹ Salgın, Kasım ortasına kadar Kiev'e ve Aralık'ta da Baykal Gölü bölgesine ulaştı. Ardından yıl sonuna kadar Sibirya ve Sahalin'in geri kalanı salgınla yüzleşti.²⁰

Salgın St. Petersburg'dan, Baltık gemi ticareti yoluyla 1889 Kasım'ının başlarında Vaxholm'a ve ardından Stockholm'e ve İsveç'in geri kalanına yayıldı. Virüs, sekiz hafta içinde nüfusun %60'ına bulaştı.²¹ Hemen ardından Norveç'e ve sonra Danimarka'ya yayıldı.²² Alman İmparatorluğu ilk olarak Aralık ayında Poznan'da virüsü tespit etti. 12 Kasım'da Berlin ve Spandau'da 600 işçinin hasta olduğu bildirildi. Şehirdeki vakalar birkaç gün içinde 150.000'e ve nihayetinde 1,5 milyonluk Berlin nüfusunun yarısına ulaştı.²³ Viyana da aynı günlerde salgınla tanıştı.²⁴ Salgın, 17 Aralık'ta Roma'ya ulaştı.²⁵ Salgın Aralık'ta Paris'e de geldi ve ay sonuna doğru anakarada Grenoble, Toulon, Toulouse ve Lyon'a ve Korsika'da Ajaccio'ya yayıldı.²⁶ Salgın daha sonra İspanya'ya da ulaştı ve Madrid'de günlük 300 ölüm rakamları görüldü.²⁷ Salgın aynı zamanda Londra'ya ulaştı ve oradan Büyük Britanya ve İrlanda'da hızla Birmingham, Glasgow, Edinburgh ve Dublin'e yayıldı.²⁸

Amerikan topraklarında ilk vaka 18 Aralık 1889'da rapor edildi.²⁹ Daha sonra hızla Doğu Sahili boyunca yayıldı ve birkaç içinde de Chicago ve Kansas'a kadar ulaştı.³⁰ İlk ölüm, 25 Aralık'ta Canton, Massachusetts'ten Thomas Smith olarak bildirildi.³¹ San Francisco ve diğer şehirlere de Aralık içinde salgın ulaştı ve toplam ABD ölüm sayısı yaklaşık 13.000 oldu.³² Oradan güneye, Meksika'ya ve daha aşağılara yayıldı ve 2 Şubat'ta Buenos Aires'e ulaştı.³³

Salgın, Güney Afrika'da Durban'a Kasım 1889'da ulaştı. Hindistan'a Şubat 1890'da ve Singapur'a ve Hollanda Doğu Hint Adaları'na (şimdi Endonezya) Mart ayına kadar ulaştı.³⁴ Bunları, Nisan'da Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda, ardından Mayıs'ta Çin izledi. Salgın yayılmaya devam ederek çıkış noktası olan Orta Asya'ya tekrar ulaştı.³⁵

Salgın dört ay içinde Kuzey Yarımküre'ye yayıldı. 1 Aralık 1889'da Saint Petersburg'da ve 12 Ocak 1890 haftasında Amerika Birleşik Devletleri'nde ölümler zirveye ulaştı. İlk bildirilen vaka ile en yüksek ölüm oranı arasındaki medyan süre beş haftaydı.³⁶ Salgın Malta'da Ocak 1889 ile Mart 1890 arasında %4 ölüm oranı (39 ölüm) ve Ocak-Mayıs 1892'de %3,3 ölüm oranı (66 ölüm) ile yeniden canlandı.³⁷ Bu grip başladığında bulaşıcı olup olmadığı tartışıldı ancak hızla ve tüm iklimlerde ve arazilerde yayılması bulaşıcı olduğunu kanıtladı.³⁸

Tepkiler

Tıbbi tedavi

Grip için standart bir tedavi yoktu. Kinin ve fenazonun yanı sıra küçük dozlarda striknin ve daha büyük viski ve brendi dozları ve daha ucuz tedaviler olarak keten tohumu, tuz ve ılık su ve gliserin kullanıldı.³⁹ Birçok insan, vücudun daha az yiyecekle daha fazla ısı üretemeyeceği inancına dayanarak oruç tutmanın ateşi 'aç bırakacağını' düşündü.⁴⁰ Bu aslında zayıf bir tıbbi tavsiyeydi. Ayrıca birçok doktor bulaşıcı yayılmadan ziyade hastalığın miasma teorisine hâlâ inanıyordu.⁴¹ Örneğin, Viyana Üniversitesi'nin önde gelen profesörleri Hermann Nothnagel ve Otto Kahler, hastalığın bulaşıcı olmadığını düşünüyorlardı.⁴²

Halk sağlığı

Malta'daki salgının bir sonucu, influenzanın ilk kez zorunlu olarak bildirilmesi gereken bir hastalık haline gelmesidir.⁴³

Virüsün kaynağının araştırılması

Grip virüsü

Araştırmacılar, 1889-1890, 1898-1900 ve 1918 salgınlarından sorumlu olan Influenza A'nın alt tiplerini uzun yıllar belirlemeye çalıştılar. Başlangıçta, bu çalışma esas olarak "seroarkeolojiye" (yaşlıların serumlarında influenza enfeksiyonuna karşı antikorların tespiti) ve 1889-1890 pandemisinin Influenza A alt tipi H2'den, 1898-1900 H3 alt tipi ve 1918 pandemisi alt tipi H1'e dayanıyordu.⁴⁴ Mezardan çıkarılan cesetlerde H1N1 antikorlarının tanımlanmasının ardından İspanyol gribinin nedeni olarak H1N1'in doğrulanmasıyla seroarkeolojik verilerin yeniden analizi, 1889-1890 pandemisinin daha olası bir nedeni olarak influenza A alt tipi H3 (muhtemelen H3N8 alt tipi) ön plana çıktı.⁴⁵

Koronavirüs

2002-2004 SARS salgınından sonra, virologlar insan ve hayvan koronavirüslerini sıralamaya ve karşılaştırmaya başladılar ve Betacoronavirus 1 türündeki iki virüs suşunu, bovine koronavirüsü ve insan koronavirüsü OC43'ü karşılaştırarak, 19. yüzyılın sonlarında en son ortak ataya sahip olduklarını belirttiler. Çeşitli yöntemlerle 1890 civarı en olası tarih olarak ortaya çıktı.⁴⁶⁴⁷ Yazarlar, eski türün insan popülasyonuna girmesinin salgına neden olabileceğini düşünüyorlardı.⁴⁸ 2020'de Danimarkalı araştırmacılar Lone Simonsen ve Anders Gorm Pedersen benzer şekilde insan koronavirüsü OC43'ün yaklaşık 130 yıl önce sığır koronavirüsünden ayrıldığını ve bunun yaklaşık olarak 1889-1890'daki pandemi ile aynı zamana denk geldiğini hesapladı. Hesaplama, sığır koronavirüsü ile farklı OC43 suşları arasındaki genetik karşılaştırmalara dayanıyordu. Araştırma Kasım 2020 itibarıyla resmi olarak yayınlanmamıştı.⁴⁹ Çağdaş tıbbi raporlar üzerinde yapılan bir araştırma, klinik belirtilerin grip semptomlarından ziyade SARS-CoV-2'nin neden olduğu başka bir hastalık olan COVID-19'a daha çok benzediğini gösteriyor. En dikkate değer benzerlikler, çoklu sistem hastalığı, tat ve koku algısı kaybı ve uzatmalı COVID gibi uzun süreli iyileşmedir.⁵⁰

Patoloji

Ölüm örüntüsü

1918 gribi gibi çoğu grip pandemisinin aksine, 1889'da öncelikle yaşlı insanlar öldü.⁵¹ Genel olarak daha düşük yaşam standartları, daha kötü hijyen ve daha düşük ilaç standartları nedeniyle, savunmasız insanların ölüm oranı modern dünyadan daha yüksekti.⁵²

Salgına yakalanan önemli kişiler

Ölümler

İlk salgın

1 Ocak 1980 Henry R. Pierson
7 Ocak 1890 Augusta Saxe-Weimar-Eisenach Dowager Alman İmparatoriçesi, Prusya Kraliçesi
14 Ocak 1890 Ignaz von Döllinger
15 Ocak 1890 Walker Blaine
18 Ocak, I. Amadeo
22 Ocak 1890 Adam Forepaugh
22 Şubat 1890 Bill Blair
12 Mart 1890 William Allen
26 Mart 1890 Afrikan Spir
23 Mayıs 1890 Louis Artan
19 Temmuz 1890 James P. Walker
14 Ağustos 1890 Michael J. McGivney